Kabri Aydınlatan İbadet: Teheccüd Namazı
Teheccüd namazı; uykunun tatlı rehavetine direnen, tüm dünyanın uykuya daldığı o gaflet anında kalkıp Rabbine yönelen bir kulun hikayesidir. Kerim olan Allah (c.c), gecenin sessizliğinde Kendine gelen bir kulunu asla ikramsız bırakmaz. En ziyade, en bilinmez, en sırlı ve en gizli ikramlar işte bu gecelerde saklanmıştır.
Teheccüd Ne Demektir?
“Teheccüd” kelimesi, “hecde” (uyumak) kökünden türemiş olup, “teheccüd” ise “uyanmak, uykudan kendini çekmek, sakınmak” anlamlarına gelir. Bu kelimenin anlam olarak bir zıtlığa işaret etmesi, uykudan vazgeçerek Allah (c.c)‘a yönelmeyi ifade eder.
Bir kişi gece bir miktar uyuduktan sonra uykusunu bölüp namaz kılarsa buna teheccüd namazı denir.
Eğer gece hiç uyumadan namaz kılarsa bu Salâtü’l-Leyl (gece namazı) olarak adlandırılır. Gece vakti sadece namaz değil, başka çeşitli ibadetler de yapılırsa buna Kıyâmü’l-Leyl (gece ibadeti) denir.
İçindekiler
Farzlardan Sonraki En Önemli İbadet
Geceleri Allah (c.c) bizlere “Acaba benden bir şey isteyen yok mu?” der. Bu çağrıya kulak verip sıcak yatağımızdan, yorganımızdan kalkmak, Allah’ı (c.c) istemenin en ciddi ifadesidir. Öyle ki, farz namazlardan sonraki en mühim ibadetlerden biri gece namazıdır.
Teheccüd, gözümüze büyük gelse de aslında basit bir mantığı vardır: Zaten sabah namazına uyanacağız. İmsaktan sadece yarım saat erken uyanarak kabrimizi aydınlatacak, ruhumuzu besleyecek bu gıdayı alabiliriz. Bu, Allah (c.c) katında çok şey ifade eder. Çünkü kulun kendi arzularından vazgeçerek Allah’a (c.c) yakınlaşması demektir. Özellikle gece uykusu, nefsin en tatlı taleplerinden biridir. Bunu Allah (c.c) için terk etmek, “Ben tatlı uykumdan vazgeçtim, yalnız Sen’i talep ediyorum!” demektir.
Fedakârlık: Aşkın En Ciddi İfadesi
Teheccüd namazının en önemli faydalarından biri kabir hayatımıza, yani berzah hayatımızadır. Ölümden sonra başlayan ve kıyamete kadar süren bu hayatın ışığı, güneşi, aydınlığı, önünü görmesi ve cennet’i pencereden görmesi teheccüd namazıyladır.
Üstad Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri 9. Söz’de, “Gecede teheccüd ise, kabir gecesinde ve berzah karanlığından ne kadar lüzumlu bir ışık olduğunu bildirir, ikaz eder” demiştir. Peygamber efendimiz (s.a.v) de “Kabir yalnızlığı için gece karanlığında iki rekat namaz kıl” buyurarak teheccüd’ü işaret etmiştir.
Kabir ve Berzah Hayatının Işığı
Teheccüd namazının en önemli faydalarından biri kabir hayatımıza, yani berzah hayatımızadır. Ölümden sonra başlayan ve kıyamete kadar süren bu hayatın ışığı, güneşi, aydınlığı, önünü görmesi ve cennet’i pencereden görmesi teheccüd namazıyladır.
Üstad Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri 9. Söz’de, “Gecede teheccüd ise, kabir gecesinde ve berzah karanlığından ne kadar lüzumlu bir ışık olduğunu bildirir, ikaz eder” demiştir. Peygamber efendimiz (s.a.v) de “Kabir yalnızlığı için gece karanlığında iki rekat namaz kıl” buyurarak teheccüd’ü işaret etmiştir.
Gece Psikolojisine İlâhî Şifa
Geceleri, kalp imanın nuruyla taçlanmazsa, psikolojiyi en çok bozan şeylerden biri havanın kararmasıdır. Birçok insan için geceler, en kötü kararların verildiği saatlerdir. Gece vakti kalpte iman olmazsa, ruh gerekli vitaminini alamazsa, psikolojik olarak zorlanabilir.
Teheccüdün psikolojideki yeri çok önemlidir. Geceleri korkmak yerine, secdeye baş koymak için sabırsızlıkla beklemeyi sağlar. Bir kulun 20 gece boyunca Rabbine gidip secde edip dertlerini anlatması ve eli boş dönmesi mümkün değildir.
Teheccüd, bir insanın ruhuna derin bir lezzet tattırır. Dünyevi lezzetler hayvanlar tarafından da alınabilirken, namazın içindeki lezzet sadece insana özgüdür ve ancak bol bol tahrik ederek (iradeyi zorlayarak) elde edilir. Bu lezzet, insanı dünyevi hırslardan uzaklaştırıp, ibadete karşı bir iştah açar.
Ayet ve Hadisler Işığında Teheccüd
Kur’an-ı Kerim’de teheccüd namazına işaret eden ayetler bulunmaktadır.
- İsra Suresi 79. ayette Peygamber Efendimiz’e (s.a.v) hitaben; “Gecenin bir vaktinde kalkıp kendine mahsus nâfile bir ibadet olarak da namaz kıl ki, rabbin seni övülmüş bir makama yükseltsin.” buyrulur.
- Secde Suresi 16. ayette ise salih müminlerden bahsedilirken: “Korkarak ve umarak Rabb’lerine dua ederler. Ve kendilerine verdiğimiz rızıktan hayır için harcar.” Onların yanları yataklarından uzaklaşır yani Teheccüd namazı kılmak için yataklarından kalkıyorlar diyor.
- Zâriyât Suresi 17. ayette ise; “Onlar gecenin az bir kısmında uyurlardı,” diye bahsediyor, yani müminlerin gecenin az bir kısmında uyudukları ve çok kısmında ibadet ettikleri ifade edilir.
Hadis-i şerifler de teheccüd’ün faziletini açıkça ortaya koyar:
- Peygamber Efendimiz (s.a.v) buyurmuştur: “Ramazan’dan sonra en faziletli oruç, Muharrem orucudur. Farz namazlardan sonra en faziletli namaz teheccüd namazıdır“. (Müslim, Sıyâm, 202 – Hadis No: 1163).
- Ebu Davud’da geçen bir hadis: “Geceleyin kalkıp namaz kılan ve karısını uyandırarak ona da kıldıran, şayet kalkmak istemezse yüzüne su serpen erkeğe Allah (c.c) rahmet eder ve günahlarını bağışlar.” Yine geceleyin kalkıp namaz kılan ve kocasını uyandıran, kalkmak istemezse yüzüne su serpen kadına da Allah (c.c) rahmet eder. (Ebû Davûd, Salâtü’t Tatavvu’, 18).
- Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) Hz. Ali ve kızı Fatma’yı sık sık Teheccüd’e kaldırdığı bilinmektedir.
- Gece uyuyan bir sahabi için Efendimiz (s.a.v): “Öyleyse o adamın kulaklarına -veya kulağına- şeytan işemiştir.“ Buhârî, Sahîh, Tahacjud, 21 (Hadis No: 1144) buyurmuştur; yani meleki nağmeleri duyması engellenmiştir.
- Bir hadiste “Gecede öyle bir saat vardır ki, o saatte rastlar da Allah (c.c)’tan dünya ve ahiret işi için bir hayır isterse, Allah (c.c) o kimsenin dileğini muhakkak verir. Bu her gece böyledir.” Müslim, Sahîh, Salâtü’l-Müsâfirîn, 166 (Hadis No: 757) buyurulmuştur.
Teheccüd Namazının Kılınışı
Teheccüd namazı, yatsı namazından sonra imsak vaktine kadar kılınabilir. Ancak kılınacağı en makbul aralık gecenin sülüs-i âhiri yani son üçte biridir. Teheccüd namazı, ikişer rekatlar hâlinde (mesnâ mesnâ) kılınır. İki, dört, altı veya sekiz rekat şeklinde kılmak mümkündür. Her iki rekatta bir selam vermek daha faziletlidir. Bir insan teheccüd namazını adet edinmişse, vitr namazını teheccüdden sonraya bırakması daha faziletlidir.
Teheccüd namazı evde veya camide kılınabileceği gibi bireysel veya cemaatle kılınabilir. Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) cemaatle kıldığı olmuş ancak ilan etmemiştir; onu camide görenler arkasında cemaat olmuşlardır. Sahabe efendilerimiz, Efendimiz’in (s.a.v) teheccüd namazını uyuyanı uyandırmayacak ve uyanık olana duyuracak bir ses tonuyla kıldığını söylemişlerdir. Abdullah İbn-i Abbas (r.a) gibi küçük yaşta sahabeler bile, Efendimiz’in (s.a.v) arkasında uzun uzun gece namazı kılmayı tercih etmişlerdir.
Hz. Aişe (r.a.) annemiz, Peygamber Efendimiz’in (s.a.v) gece namazını uzun süre kıldığını, hatta secdeye gideceği zaman ayaklarını çektiğini, Efendimiz (s.a.v) yorulunca oturarak kıldığını anlatmıştır. Teheccüd namazının kaza namazından dolayı terk edilmesi doğru değildir. Zira “Kul Allah’a (c.c) nafileler ile yaklaşır” ve teheccüd en büyük nafilelerden biridir.
Gecenin Nuru Teheccüt
Teheccüd namazı, ruhu onaran, kalbi ferahlatan, kabri aydınlatan ve Allah’a (c.c) yakınlaşmanın en etkili yollarından biridir. Gündüz hedeflerine ulaşmak, ancak gece yapılan manevi yürüyüşlerle mümkündür; tıpkı Efendimiz’in (s.a.v) İsra mucizesinde olduğu gibi. Bu çağda sorumluluk alan ve insanlara rehberlik edenlerin sayısı azalmışken, teheccüd gibi ibadetler, müminlerin kalplerini diri tutmaları ve dünyaya olan bağlılıklarını azaltmaları açısından büyük önem taşır. Unutulmamalıdır ki, bu namazda öyle bir manevi tat vardır ki, onu ancak deneyimleyenler anlayabilir ve bu tat, dünyadaki hiçbir şeyle kıyaslanamaz. Allah (c.c), kalplerimizi teheccüd namazına yöneltsin. Amin.
