Talha b. Ubeydullah’ın(r.a.) Milâdî 590 yılında Mekke’de doğduğu bilinmektedir. Kendisi yanından hiç ayırmadığı dostu Zübeyr b. Avvâm’dan(r.a.) dört yaş büyük, uğruna ömrünü verdiği Efendimiz’den(s.a.v.) on dokuz yaş, hidâyetine vesile olan Hz. Ebû Bekir’den(r.a.) ise on yedi yaş küçüktür.
Babasının ismi Ubeydullah b. Osman b. Amr b. Kâ’b b. Sa’d b. Teym b. Mürre’dir. Kendisi nübüvvet öncesi dönemde yaşamış, Nebevî mesajlara yetişemeden vefat etmiştir. Annesinin ismi Sa’be bint Abdullah b. İmâd el-Hadramî’dir. Anne Sa’be yıllar önce Yemen’den Mekke’ye gelmiş; önce Ümeyyeoğulları’ndan Ebû Süfyân b. Harb ile evlenmiş, ondan boşandıktan sonra da Teymoğulları’ndan Ubeydullah b. Osman ile evlenmiştir. Bu evlilikten Talha ibni Ubeydullah(r.a.) dünyaya gelmiştir. Sa’be binti Abdullah nübüvvetin ilk yıllarında hem Müslümanlara hem de iman eden oğluna karşı oldukça sert bir tavır takınmış, Hz. Talha’ya(r.a.) türlü türlü işkenceler yapmış ama sonraları kendisi de İslâm’ı kabul ederek sahâbe olma şerefine nail olmuştur.
Hz. Talha(r.a.) ismine “eşnak” denilenkan davalarında ve cinayetlerde hakemlik eden, diyet ve cezaları belirlemekle görevli olan Teymoğulları kabilesine mensuptur. Hidâyetine vesile olan Hz. Ebû Bekir(r.a.) ile aynı kabileye mensup olduklarından birbirlerine amcaoğlu nazarıyla bakmaktadırlar.
Talha; Arapçada bir ağaç ismidir ve “akasya ağacı” anlamına gelmektedir. Bu ağacın öyle bir özelliği vardır ki; tanesi, reçinesi, yaprağı, dalı her neyi varsa hepsi istifade edilmeye uygundur. İşte Hz. Talha(r.a.) da böyledir; bir akasya ağacı gibi neyi varsa Allah yolunda vermiş, malından ve canından İslâm için istifade edilmiştir. Bundan dolayı da defaatle Efendimiz’in(s.a.v.) methiyesine mazhar olmuştur.
Kendisinin orta boylu, geniş omuzlu, esmer tenli, gür ve dalgalı saçlı olduğu rivayet edilmektedir. Bir tasvire göre ayakları çok büyük olduğundan çok hızlı yürüdüğü söylenmektedir.
Hem baba Ubeydullah hem anne Sa’be(r.a.) oldukça zengin ailelere mensupturlar. Baba Ubeydullah, aynı Hz. Hatice(r.a.) ve Hz. Ebû Bekir(r.a.) gibi ticaretle, özellikle de uluslararası ticaretle meşguldür. Hz. Talha(r.a.) on yaşından itibaren ticaretin içinde bulunmuştur. Yirmi yaşına geldiğinde ise bütün bölge insanının kendisini bildiği, panayırlara katılan bir tüccar olmuştur.
Talha bin Ubeydullah(r.a.) toplamda dokuz evlilik yapmıştır ve bu evliliklerin dördünde Efendimiz(s.a.v.) ile bacanak olma şerefine erişmiştir.
Hz. Talha’nın(r.a.) bir eşi, Efendimiz’in(s.a.v.) eşi Hz. Aişe(r.a.) annemizin kız kardeşi Ümmü Gülsüm bint Ebû Bekir’dir(r.a.). Diğer eşi, Efendimiz’in(s.a.v.) hanımı Zeyneb bint Cahş’ın(r.a.) kız kardeşi Hamne bint Cahş’tır(r.a.). Bir diğeri, Efendimiz’in(s.a.v.) eşi Ümmü Habîbe’nin(r.a.) kız kardeşi Fâria binti Ebû Süfyan’dır(r.a.). Diğer eşi ise Efendimiz’in(s.a.v.) eşi Ümmü Seleme’nin(r.a.) kız kardeşi Karibe bint Ebî Ümeyye’dir(r.a.). İşte bu izafetten ötürü kendisi Resûlullah(s.a.v.) ile dört kez bacanak olmuştur.
Hz. Talha’nın(r.a.) diğer hanımları ise; Havle bint Ka’kaâ b. Zürare(r.a.), Ümmü Ebân bint Utbe b. Rebia(r.a.), Cerbea bint Kusame b. Kays(r.a.), Ümmü İshak(r.a.) ve Sûeda bint Avf b. Harice’dir(r.a.). Sûeda(r.a.) annemiz savaşlardan sonra Hz. Talha’nın(r.a.) yaralarını sarmakta ona yardımcı olmuş bir annemizdir. Hz. Talha’nın(r.a.) evlatları ile ilgili muhtelif rivayetler olsa da on oğlu ve üç kızının olduğu bilinmektedir.
Kendisi bizlere Efendimiz’den(s.a.v.) otuz sekiz hadis nakletmiştir. Talha b. Ubeydullah(r.a.) Mekke’de hem okuma hem yazma bilen on altı-on yedi kişiden birisidir. Bu özelliğinden ötürü Müslüman olduktan sonra Efendimiz’in(s.a.v.) kâtiplerinden birisi olmuştur. Hatta Hz. Ebû Bekir’in(r.a.) Kur’an-ı Kerim’i toplatmak için oluşturduğu heyette de yer almıştır.
Kendisi bir işin değil birçok hayırlı işin öncüsü olduğundan Efendimiz(s.a.v.) her olayın neticesinde ona bir lakap takmış ve böylece birçok lakaba mazhar olmuştur. Bu lakaplardan birisi: “Hayırların öncüsü ve sahibi Talha” anlamına gelen “Talhatü’l Hayr” diğeri: “Feyizleri ve bereketleri çok olan Talha” anlamına gelen “Talhatü’l-Feyyad” bir diğeri ise: “Yaşayan şehit” manasını taşıyan “Şehidü’l-Hayy”dır. Hz. Talha(r.a.) tüm bu ulvî sıfatlarının yanında cömertlik vasfına da sahiptir ve Allah yolunda infak etmek onun en belirgin özelliklerinden birisi olduğundan Efendimiz(s.a.v.) ona: “Cömertliği ve mertliği fazla olan Talha” manasında “Talhatü’l Cüd” da demiştir.
