-Cenab-ı Hakk cüzi iradeyi, külli iradeye bir şart-ı adi yapmıştır- 

• Elinizde bir tohum olsa, Allah elinizdeki bu tohumu bir yere ekmeden avucunuzun içinde ağaç olarak yaratabilir mi?  

• Evet yaratabilir.  

• Şimdi soruyu tekrar soruyorum. Peki, Allah elinizdeki bu tohumu ağaç olarak yaratır mı? 

• Hayır, yaratmaz.  

• Neden? 

• Çünkü Allah bir ağacın yaratılmasında senin o tohumu toprağa ekip, sulayıp, gerekli bakımını yapmanı kendi yaratmasına şart yapmıştır.  

Bir tohumun ağaç olmasında Allah’a bakan çok yön vardır. Toprağı, mineralleri, suyu, karbon-azot-oksijen döngüleri, dünyanın kendi ekseni ve güneş etrafındaki dönüş hızı… Saymakla bitiremeyiz. Tüm bu şartlar, Allah’ın külli iradesine bakan şartlardır. İşte Allah, bir tohumun ağaç olmasında, kendine bakan bu külli iradede, bizim tohumu ekmemiz kadar küçük olan o cüzi iradeyi, kendi külli iradesine şart yapmıştır. Adeta “Ey Mehmet, elindeki tohumun ağaç mı olmasını istiyorsun? O vakit toprağa ek, arada sula, zaman zaman da bakımını yap, gerisini ben hallederim.” demiştir. 

Aynen Allah’ın; benim hayatta kalmam gibi büyük bir olayda gerekli olan bir milyon hücremi ve o bir milyon hücremin içindeki atomların her gün nereye gideceğini ve ne görev yapacağını bilmesi, akciğerlerim, beynim, gözlerim ve diğer tüm organlarımın ihtiyacı olan her şeyi halledip de bana “Arada bir yemek ye, su iç, nefes almayı da unutma gerisini ben hallederim!” demesi gibi.